HORMONLAR ve SOLUNUM

Hormonlar, hücrelerin ve organların birbirleri ile haberleşmesini, koordine çalışmasını sağlarken, iç ortamın korunmasını, enerji üretimini, depolanmasını ve kullanımını, dış ve iç ştreslere uygun yanıtlar vermesini, büyümeyi ve üremeyi konrtrol eder. 1985’lere kadar endokrinoloji textbook’larında: “solunum endokrin kontrol altında değildir” ifadesi yer almaktaydı, oysa bugün ,solunumun kontrolünün : hem volanter (korteks) , hem de involanter (emosyonel,metabolik,nöral,endokrin) kontrol mekanizmaları tarafından kontrol edilmekte olduğu biliniyor.
Endokrin ve sinir sistemi kompleks bir etkileşime sahiptir.Sinir sistemi lokal veya sistemik dolaşım yolu ile etki gösteren biyokimyasal ajanları üretir ve salar. Dolaşımdaki hormonlar otokrin ( üretildiği hücrelerde) veya parakrin ( bitişik –komşu hücrelerde ) etkiler gösterebilir. Bir hormonun etkisi, farklı dokularda veya aynı dokuda farklı zamanlarda değişiklik gösterebilir. Diğer hormonal veya nonhormonal regülatörlerin varlığında bir hormonun etkisi güçlenebilir veya engelenebilir.
Finlandiya’da Turku Üniversitesi Göğüs Hastalıkları bölümünden Tarja Saaresranta ve Olli Polo bu konuda bir derleme hazırlayarak Chest dergisinde yayınladılar (Chest. 2002;122:2165-2182) Şu sonuca vardılar; Bir vital fonksiyon olarak solunum: Spesifik hormonlarla düzenlenmemekle birlikte geniş bir seri hormon tarafından etkilenir.

HORMONLAR

Santral veya periferik kemoreseptörlerle solunumu SSS seviyesinde stimüle eder ( örn: progesteron ), veya bazal metabolik hızı değiştirerek ( örn. Tiroid hormonları ) etkiler.

Uzun dönemde hormonların solunumda indirekt etkileri mevcuttur:
*asit baz dengesinin ayarlanması
*vücut ısısını regülasyonu
*kas ve yağ kitlesinin ayarlanması gibi.

Endokrin ajanlar solunumum potensinin düşürülmesi ve arttırılmasında da etkilidir. Uyku sırasında üst hava yollarının kollapsını azaltır, (örn. Progesteron ) veya bronkodilatasyon (epinefrin ) veya bronkokonstrüksiyon ( örn: histamin ) yapar.
Obstruktif sleep apne sendromu ( OSAS ) serum hormon seviyelerini etkiler ancak bu etki CPAP tedavisi ile düzelebilecek şekildedir. Çesitli endokrin bozukluklarda ve menapozdan sonra uyku solunum bozukluğunun prevelansı artmaktadır.
İlk kez Hamilelik sırasında hiperventilasyon ve düşük PaCO2 tanımlanmıştır. Mestrüel siklusun luteal fazında solunumda görülen değişikler ve progesteronun etkileri ise 50 yıldır bilinmektedir.
Solunumsal cevaplar cinsler arasında farklı (kadınlarda ventilatuar cevaplar daha düşük ) hiperkapnik ventilatuar cevap ( HCVR ) menstrüel siklusun luteal fazında follüküler fazından daha yüksektir.

SOMATOTROPİK AKS:

GH
IGF-I
Somatostatin

Reprodüktif hormonlar.
FSH ve LH
Progesteron
Öströjenler
Prolaktin

ADRENOKORTİKOTROPİK AKS.

CRH ve kortizol
Tiroid hormonlar
Katekolaminler

Diğer hormonlar
( leptin,noropeptid Y,insulin ,
seratonin,asetilkolin,glutamat,histamin,substans P,
VIP,GABA ,glisin,kolesistokinin.

Hazırlayan: Prof. Dr. Mehmet KARADAĞ

Yazının devamı için tıklayın

Uyku bozukluğu

Arıların tombalak olanları

Tombalak arıları görünce sevesiniz gelir, işte bu adreste Londra'daki Doğa Tarihi Müzesi tarafından hazırlanan Bombuslarla ilgili her şeyi bulabilirsiniz. http://internt.nhm.ac.uk/jdsml/mils/index.dsml?istopmenu=true&action=textsearch&topcat=general

KELAYNAK KUŞLARI

Eski el yazma belgelerden, Kelaynakların Avrupa'da 1504 yılından itibaren yaşadıkları tesbit edilmiştir. Orta Avrupa'da Alpler yöresinde yaşamakta olan bu kuş, ilk defa 1555 yılında yayınlanan Historia Animalium adlı eserde Corvus Sylvaticus adı altında C. Gessner tarafından tarif edilmiş ve yaşam biçimleri hakkında bazı bilgiler verilmiştir. Daha sonraları, Avrupa'dan kaybolan bu kuşların Ortadoğu ülkelerine ve Afrika'ya göç ederek halen buralarda yaşadıkları tesbit edilmiştir.

Şubat ayı ortalarında, Birecik'e gelen kelaynak kuşlarının kayalıklara yerleşmeleri Mart ayı ortalarını bulmaktadır. Üremelerinin ardından yavrularını burada büyüttükten sonra Temmuz ayı ortalarında Birecik'ten tekrar yavruları ile birlikte ayrılmaktadırlar. Bu hayvanların Birecik'e üreme için gelmelerinin nedeni, buradaki kayalarda bulunan kalsit maddesinin kelaynak kuşlarındaki üreme gücünü arttırdığı şeklinde yorumlanmaktadır. Tek eşli olan kelaynak kuşları, her sene aynı eşle yuva yapar ve çiftleşirler. Yuva yapma gücünü gösterenler ergin olanlardır. Erginlik çağını doldurmaları için 5 yaşına ulaşmaları gerekmektedir. Ortalama ömürleri 25-30 yıldır.

1950'lerin başında Birecik'te 1000'den fazla olan kelaynak kuşlarının sayısında 1954 yılından itibaren önemli ölçüde azalma görülmüştür. Azalma nedenleri olarak, zirai ilaçların fazla kullanılması ile böcekçil olan bu kuşların doğal beslenme dengesinin bozulması, uzun süren göç esnasında gerek avcılar tarafından vurulmaları gerekse soğuk hava şartlarından etkilenmeleri gösterilmektedir. Göç eden kelaynak kuşları Lübnan-İsrail yolu ile Nil Vadisi veya Kızıldeniz Sahili'ne gitmekte olup sözü geçen yerlerde izlenememektedirler.

Gidenlerin dönmemesinden kaynaklanan bu azalmayı ve nesillerinin tükenmesini önlemek için Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı bünyesindeki Orman Genel Müdürlüğü tarafından 1972 yılında Birecik'te Kelaynak Üretme İstasyonu kurulmuştur. Bu istasyonda önce iki ergin ve dokuz adet yavru kelaynak kuşu ağ ile tutularak kafese konulmuş ve 1977 yılında üretime başlanmıştır. Korunmaya alınan kuşlar siyah yağsız et, rendelenmiş havuç, haşlanmış yumurta ve yem karması ile beslenmektedirler.

Şubat 1996 tarihinde üretme istasyonunda bulunan 52 adet kelaynak kuşu üreme için serbest bırakılmıştır. Üreme mevsimi sonunda 23 yavru ile toplam sayı 75'e ulaşmıştır. Bunlardan 4'ü İstanbul Bayramoğlu Hayvanat Bahçesi'ne, 5'i Atatürk Orman Çiftliği'ne verilmiş, 13'ü göç etmiş, 45'i ise halen istasyonda bulunmaktadır.

Yöresel olarak "Keçelaynaklar" olarak adlandırılan Kelaynak kuşları Bireciklilerce kutsal sayılmaktadır. Kelaynak kuşlarının Şubat ortalarında Birecik'e gelişleri Birecik halkı tarafından İlkbaharın geldiğinin bir işareti olarak yorumlanmaktadır. Kelaynak kuşları için son yıllarda Birecik'te "Kelaynak Festivali" düzenlenmektedir.